NGẪM VỀ CÁCH ĐỌC SÁCH CỦA NGƯỜI XƯA

Thứ ba - 15/03/2022 10:04

“Dẫu có bạc vàng trăm vạn lạng. Chẳng bằng kinh sử một vài pho” (Lê Quý Đôn). Người xưa đã cho thấy giá trị của của sách, sách không những mang đến cho con người những giá trị quý báu về nội dung mà đọc sách còn được xem như một môn thể thao rèn luyện sức dẻo dai và sự minh mẫn cho trí não.

Đó là lý do mà rất nhiều quốc gia đã xem sách mà một kho báu quý giá và đọc sách hay trưng sách là một nét văn hóa đặc trưng. Sau đây tôi xin trích dẫn top 05 quốc gia có văn hóa đọc sách như vậy:
Israel: Quê hương của người Do Thái – dân tộc nổi tiếng với chỉ số IQ trung bình 110, nơi đã sản sinh cho thế giới những thiên tài như Albert Einstein, Karl Marx, Johann Strauss, … cũng là đất nước nổi tiếng bởi niềm đam mê đọc sách. Các bà mẹ Do Thái đã gieo cho con tiềm thức về sự “ngọt ngào” của sách bằng cách nhỏ vài giọt mật lên những trang sách và cho trẻ liếm. Đất nước Trung Đông này có hai chỉ số về sách cao nhất thế giới là số lượng sách xuất bản theo đầu người cao nhất thế giới và số người trẻ đọc sách cao nhất thế giới. Thậm chí, họ còn đặt các cuốn sách ở nghĩa trang vì họ tin rằng các linh hồn sẽ tiếp tục đọc chúng.
Nhật Bản: Đất nước mặt trời mọc được cả thế giới nể phục bởi tinh thần tự lực tự cường, từ một quốc gia phong kiến lạc hậu trở thành cường quốc Châu Á và thế giới. Văn hóa đọc ở Nhật đã được hình thành cách đây hơn 300 năm. Ngày nay, mỗi năm Nhật Bản xuất bản 43.000 đầu sách. Bình quân mỗi năm một người dân đọc hơn 10 cuốn sách. Đặc biệt, người Nhật có thói quen tranh thủ đọc sách ở mọi không gian chờ: đường phố, bến xe bus, trên tàu điện ngầm, … thói quen này đã hình thành văn hóa đọc đứng – Tachiyomi.
Đức: Một trong những cái nôi của báo chí và văn học thế giới – nước Đức, có một nền văn hóa đọc vẫn giữ được mức ổn định trong thời đại công nghệ thông tin áp đảo hiện nay. Trong một khảo sát tháng 7/2015 với 25.000 người từ 14 tuổi trở lên, có đến 7/10 người (68.7%) thích đọc sách và thường xuyên đọc, 3/10 (29.6%) đặc biệt đam mê sách. Năm 2015, 44,6% người Đức đọc ít nhất một cuốn sách mỗi tuần.
Thái Lan: Người láng giềng với chúng ta là á quân sau Ấn Độ. Người dân xứ sở chùa vàng dành trung bình 37 phút đọc mỗi ngày. Thêm vào đó, 81,8% dân số từ 6 tuổi trở lên thường xuyên đọc sách. Đặc biệt, nhóm đọc nhiều nhất là trẻ em từ 6 – 12 tuổi.
Malaysia: Theo thống kê của Thư viện Quốc gia, đã có 72271 cuốn sách được mượn trong riêng tháng 8/2014. Trung bình một người Malaysia đọc 14 cuốn sách một năm.
Đọc sách là tốt, đọc sách nhiều rất tốt nhưng đọc sách thế nào cho hiệu quả thì càng tốt hơn. Vậy người xưa đã có những đúc kết chân quý gì về đọc sách?
Đọc sách mọi lúc, mọi nơi trong bất kỳ hoàn cảnh nào.
Xưa kia ở vùng đất Chí Linh, Hải Dương, có cậu bé Mạc Đĩnh Chi từ nhỏ đã mồ côi cha, nhà nghèo, hai mẹ con phải đi vào rừng sâu hái củi để kiếm sống hàng ngày. Mẹ ông chịu thương chịu khó dành dụm tiền mong con đi học lấy cái chữ. Hiểu được lòng mẹ, Mạc Đĩnh Chi càng ra sức học tập. Ông chăm chỉ đọc sách, nghiền ngẫm nội dung, kể cả những lúc gánh củi đi bán. Không có sách học, thì mượn thầy mượn bạn. Không có tiền mua nến để đọc sách, thì Mạc Đĩnh Chi đốt củi, hết củi thỉ lấy lá rừng đốt lên để học. Với nghị lực phi thường như vậy, chẳng bao lâu Mạc Đĩnh Chi đã nổi tiếng là thần đồng Nho học. Khoa thi Giáp Thìn (1304), thi hội, Mạc Đĩnh Chi đỗ Hội nguyên, thi Đình, ông đỗ Trạng nguyên. Mạc Đĩnh Chi còn được Thiên tử nhà Nguyên phong là “Lưỡng quốc Trạng nguyên” của Trung Hoa và Đại Việt.
Ngẫm: Không cần một phòng đọc sang trọng, một không gian đọc hoành tráng chỉ cần một ý chí quyết tâm. Biến động lực học tập thành sức mạnh để vượt qua mọi trở ngại, khó khăn. Khi đã có được điều đó thì không có lý do gì để bạn dừng việc đọc sách.
Đọc sách chăm chú, nghiền ngẫm kỹ càng.
Khi về già, Khổng Tử đảm nhiệm việc chú giải Kinh Dịch. Là một trong năm cuốn sách (Ngũ Kinh) sử dụng trong giáo dục thời đó và là cuốn sách cổ xưa nhất của Trung Quốc. Kinh Dịch giảng giải về vận mệnh, về vũ trụ và về triết học. Khổng Tử đã đọc Kinh Dịch khắc trên thẻ tre nhiều đến mức mà những dây da trâu để buộc các thẻ tre bị đứt và phải thay tới ba lần. Và ông vẫn than thở rằng không có đủ thời gian để học. Khổng Tử nói: “Nếu Trời cho ta kéo dài cuộc sống, ta sẽ dành năm mươi năm cho việc nghiên cứu Kinh Dịch, sau đó ta có thể sống mà không có khiếm khuyết lớn.”
Ngẫm: Để hiểu được những giá trị cốt lõi mà sách mang lại thì mỗi người đọc cần nghiền ngẫm kỹ càng, đầu tư thời gian trí lực để hiểu từng câu, từng chữ bởi mỗi cuốn sách là một trải nghiệm, một bài học quý báu mà tác giả đã dày công nghiên cứu hoặc bản thân đã trải qua mà có được.
Đêm khuya thanh vắng, sáng sớm tinh mơ, đọc sách cần cù không nghỉ.
Văn nhân thời xưa gọi thư phòng là “Kê song”. Cảnh đêm khuya yên ắng, kẻ sĩ nghe tiếng gà gáy mà trở dậy đọc sách đã trở nên quen thuộc trong thi ca. La Ẩn thời Đường viết:
“Kê song dạ tĩnh khai thư quyển” (Bên khung cửa sổ giữa đêm thanh vắng lần giở cuốn sách)
Tiếng gà gáy biểu thị sự trân quý của thời gian, sự trân quý của sinh mệnh, như một tiếng chuông cảnh báo đối với người chí sĩ khiến lòng người bừng tỉnh. Kẻ không có chí thì tiêu trầm, lãng phí thời gian; kẻ có chí thì sự ắt thành, biết quý tiếc thời gian như vàng ngọc.
Nhan Chân Khanh cũng viết trong “Cần học” (Cần cù học tập) rằng:

“Tam canh đăng hỏa ngũ canh kê,
Chính thị nán nhi độc thư thời.
Hắc phát bất tri cần học tảo,
Bạch thủ phương hối độc thư trì.”

(Canh ba lên đèn canh năm gà gáy, chính là lúc nam nhi đọc sách. Khi tóc xanh không biết dậy sớm cần cù đọc sách, tới khi bạc đầu hối hận thì đọc sách cũng đã muộn)
Chiểu theo sách Thánh Hiền mà tu dưỡng Đức Hạnh.
Lê Quý Đôn nói: “Đọc sách không cần nhiều, đọc một chữ đem áp dụng làm việc được một chữ, thế là được.” Dương Chứ là Lễ bộ Thượng thư trong triều đình nhà Minh (1368 – 1644). Một đêm, ông nằm mơ thấy mình đang đi dạo quanh một khu vườn và ông bâng quơ hái hai quả mận trên cây. Sau khi tỉnh dậy, ông tự trách mình, “Là ta đã không thấu hiểu đạo nghĩa và tư lợi nên đã trộm lấy hai trái mận trong giấc mơ!”. Từ đó, ông chú tâm hơn tới việc rèn luyện tâm tính.
Khi Dương Chứ làm Thượng thư bộ Lễ, ba thước đất của ông bị người hàng xóm lấy mất. Gia đình ông cãi nhau với người hàng xóm về việc này và mong Dương Chứ can thiệp, nhưng Dương Chứ chỉ cười và viết một bài thơ:

“Dư địa vô đa mạc giảo lượng,
Nhất điều phân thành lưỡng gia tường,
Phổ thiên chi hạ giai vương thổ,
Tái nhượng tam xích hựu hà phương”.
Tạm dịch:
Đất trống không nhiều chớ so đo;
Đường kẻ chia đôi 2 tường nhà;
Đất trong thiên hạ Vua làm chủ;
Nhường người 3 thước có làm sao.

Thái độ khiêm nhường và nhã nhặn của Dương Chứ đã làm thay đổi suy nghĩ của người hàng xóm. Điều này khiến anh ta thôi không tranh chấp nữa và còn nhường ba thước đất của bản thân mình, để rồi tạo thành một con hẻm rộng sáu thước.
Ngẫm: Sách như một người thầy dáng kính, đọc sách hình thành trong mỗi con người cái tâm cao quý, là nhãn quang để thấu hiểu sự đời, để hiểu người hiểu mình, để sống ở đời mà lòng thanh thản.
Người Việt Nam có phong tục xin chữ đầu năm mới, thể hiện sự trân quý đối với chữ nghĩa Thánh Hiền. Những cuốn sách có nội hàm phong phú và cảnh giới cao thượng chính là những người thầy giúp chúng ta mở mang trí tuệ, đề cao phẩm hạnh và đạo đức. Chọn sách mà đọc, cũng như chọn Thầy mà học; hi vọng mỗi người chúng ta đều có thể tìm cho mình bậc Minh Sư dẫn đường, và chuyên cần trên con đường tu dưỡng bản thân trở thành kẻ sĩ chân chính.

Tác giả bài viết: Nguyễn Ngọc Tú - KHCB

Từ khóa: nội dung, giá trị, không những, rèn luyện, thể thao, một vài, kinh sử, lê quý đôn, dẻo dai, minh mẫn

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn


Học vụ sinh viên	Học tập trực tuyến	Thư viện điện tử	Ký túc xá

NGẪM VỀ CÁCH ĐỌC SÁCH CỦA NGƯỜI XƯA

Đăng nhập Đăng ký